Witamina K i jej znaczenie dla organizmu. Źródła, skutki niedoboru

Witamina K należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jest jedną z substancji mających ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu – bierze udział w procesie krzepnięcia krwi i mineralizacji kości. Niedobory witaminy K mogą wydłużać czas krzepnięcia krwi i prowadzić do krwotoków z nosa. Witamina K – właściwości i funkcje w organizmie. Jakie są pokarmowe źródła witaminy K? Sprawdź!

Pod nazwą witamina K kryje się tak naprawdę nie jeden, a trzy związki. Aktywność biologiczną witaminy K wykazują:

• ilochinon – witamina K1 – naturalnie występuje w żywności, głównie roślinach,
• menachinon – witamina K2 – naturalnie występuje w żywności, przede wszystkim w mięsie, serze i jajach,
• menadion – witamina K3 – otrzymywany syntetycznie, nie występuje w przyrodzie.

Witamina K – rola w organizmie

Witamina K ma działanie przeciwkrwotoczne. Bierze udział w procesie krzepnięcia krwi – odpowiada za produkcję czynników krzepnięcia oraz umożliwia wytwarzanie przez organizm skrzepu i hamowanie krwawienia.

Inną znaną funkcją witaminy K jest wpływ na utrzymanie równowagi gospodarki wapniowej. Uczestniczy w procesach formujących tkankę kostną, razem z witaminą D i C reguluje mineralizację kości.

Witamina K wspomaga funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, zapobiegając ich pękaniu i zwapnieniom. Ponadto przypisuje się jej właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze oraz przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wiele wskazuje na to, że może spowalniać rozwój chorób nowotworowych.

Zapotrzebowanie na witaminę K

Każdy organizm wykazuje różne zapotrzebowanie na witaminę K. Zależy ono przede wszystkim od wieku, płci i stanu fizjologicznego.

Na szczególną uwagę zasługuje zapotrzebowanie na witaminę K niemowląt i noworodków. Okazuje się, że w przypadku niemowląt karmionych mlekiem matki występuje wyższe ryzyko wystąpienia choroby krwotocznej noworodków niż w przypadku noworodków karmionych mlekiem początkowym. Wszystko dlatego, że w mleku kobiecym zawartość witaminy E jest stosunkowo niska. Na zbyt niski poziom witaminy K w organizmach niemowląt wpływ ma także nie w pełni wykształcona flora bakteryjna jelit zdolna do jej syntezy.

Aktualne zalecenia medyczne są takie, aby wszystkim noworodkom w ciągu pierwszych 5 godzin ich życia, podawać witaminę K. Lepszą skuteczność wykazuje domięśniowe podanie witaminy K niż doustne.

W czym jest najwięcej witaminy K?

Występowanie witaminy K w żywności zależy od jej rodzaju. Witamina K1 w większych ilościach występuje głównie w ciemnozielonych liściastych warzywach, np. w sałacie, szpinaku i boćwinie, a także w roślinach z rodziny kapustnych, np. brokule, jarmużu, kapuście włoskiej czy brukselce. Mniejsze jej ilości znaleźć można w olejach roślinnych, w tym przede wszystkim w rzepakowym, sojowym, oliwie z oliwek czy miękkich margarynach.

Źródłem witaminy K2 są z kolei produkty pochodzenia zwierzęcego, głównie wątroby. Związek ten występuje też w niektórych gatunkach serów i fermentowanych produktach mlecznych. Jego źródłem są ponadto żółtka jaj, przyprawy (bazylia, kolendra), pieczywo i ryby.

Witamina K – normy

Normy dla witaminy K dla społeczeństwa polskiego zostały ustalone na poziomie wystarczającego spożycia. Prezentują się następująco:

• niemowlęta 0-6 miesięcy – 5 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• niemowlęta 7-11 miesięcy – 8,5 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• dzieci 1-3 lat – 15 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• dzieci 4-6 lat – 20 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• dzieci 7-9 lat – 25 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• dziewczęta i chłopcy 10-12 lat – 40 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• dziewczęta i chłopcy 13-15 lat – 50 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• dziewczęta 16-18 lat – 55 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• chłopcy 16-18 lat – 65 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• kobiety – 55 μg witaminy K (filochinon)/dobę,
• mężczyźni – 65 μg witaminy K (filochinon)/dobę.

Objawy i skutki niedoboru witaminy K

Niedobór witaminy K ze względu na zbyt niskie jej spożycie raczej nie jest obserwowany. Przyczyną jego wystąpienia mogą być za to zaburzenia procesu trawienia bądź wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Niski poziom witaminy K w organizmie sprawia, że aktywność czynników koagulujących we krwi jest mała, przez co występuje skłonność do krwawień.

Przy niedoborach obserwowane są krwotoki z nosa oraz układu pokarmowego i moczowego, a u noworodków może pojawić się skaza krwotoczna. Inne objawy to wydłużony czas krzepnięcia krwi. Z badań wynika, że niskie spożycie witaminy K powoduje wzmożone zwapnienie kości oraz naczyń tętniczych.

Witamina K – czy da się ją przedawkować?

Nie zaobserwowano niepożądanego działania przy przyjmowaniu witaminy K w dużych dawkach. Badania wykazały, że noworodki wykazują zdolność do metabolizowania dużych dawek, więc podawanie im 5 μg/dobę witaminy K nie powoduje wystąpienia działań niepożądanych.

Mimo wszystko zalecana jest duża ostrożność przy stosowaniu syntetycznych preparatów witaminy K. Istnieje bowiem ryzyko, że regularne przyjmowanie zbyt dużych dawek może mieć negatywny wpływ na pracę wątroby, a u noworodków prowadzić do żółtaczki, anemii hemolitycznej i hiperbilirubinemi.