Tlenoterapia – rodzaje, wskazania, skutki uboczne

Odkąd odkryto korzyści płynące z terapii tlenem, metoda ta znalazła zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny. Polega ona na zwiększeniu stężenia tlenu we wdychanym powietrzu. Tlenoterapia najczęściej wykorzystywana jest w leczeniu chorób, w których występuje niedotlenienie tkanek. Znajduje zastosowanie w stanach ostrych, kiedy to może uratować życie. Dowiedz się więcej na temat tlenoterapii, wskazań do jej przeprowadzania i zasad leczenia tlenem.

Co to jest tlenoterapia?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym w ogóle jest tlenoterapia. To procedura medyczna polegająca na dostarczaniu pacjentowi dodatkowego tlenu. Głównym celem jej prowadzenia jest poprawa zdolności do oddychania chorego, a także wsparcie leczenia chorób skutkujących między innymi niedotlenieniem organizmu.

Terapia tlenowa wykorzystywana jest w różnych gałęziach medycyny, najczęściej w pulmonologii, ale też kardiologii czy neurologii.

Tlenoterapia hiperbaryczna

Oprócz terapii prowadzonej w standardowych warunkach istnieje też tlenoterapia hiperbaryczna, która przebiega w warunkach podwyższonego ciśnienia. Pacjent przebywa w komorze hiperbarycznej i oddycha czystym tlenem.

Zabieg jest całkowicie bezpieczny dla zdrowia i przynosi wiele korzystnych przemian fizjologicznych, biochemicznych i fizycznych.

Rodzaje tlenoterapii

Wyróżnić można dwa główne rodzaje tlenoterapii – czynną i bierną.

Tlenoterapia czynna

Czynna tlenoterapia polega na wtłaczaniu mieszaniny gazów do dróg oddechowych przy pomocy respiratora. Stosowana jest w najtrudniejszych przypadkach, zwłaszcza wtedy gdy życie pacjenta jest zagrożone.

Tlenoterapia bierna

W przypadku tlenoterapii biernej pacjent samodzielnie wdycha powietrze wzbogacone o tlen poprzez specjalne wąsy tlenowe. W trakcie tej procedury jest on w pełni świadomy.

Jakie są źródła tlenu?

W ramach tlenoterapii tlen medyczny można dostarczać do dróg oddechowych chorego z następujących źródeł:

• butla tlenowa,
• koncentrator tlenu,
• zbiornik z ciekłym tlenem.

Tlenoterapię polegającą na podawaniu tlenu bezpośrednio z butli można prowadzić jedynie w szpitalu, natomiast koncentratory tlenu można wykorzystywać do terapii tlenem również w domu.

Tlenoterapia – wskazania

Podstawowym wskazaniem do tlenoterapii jest ostra i przewlekła niewydolność oddechowa. Występuje wtedy, gdy SpO2, czyli saturacja (wysycenie tlenem hemoglobiny), jest niższe niż 90-92%.

Tlenoterapia w domu ma zastosowanie przede wszystkim w zaawansowanej przewlekłej niewydolności oddechowej, do której najczęściej doprowadza POChP, ale czasami też rozstrzenie oskrzeli, samoistne włóknienie płuc, jak i mukowiscydoza. Oprócz tego leczenie tlenem wykorzystuje się u  chorych z przewlekłą niewydolnością serca oraz zaawansowaną chorobą nowotworową.

Oznaki niedotlenienia

Niedotlenienie można rozpoznać na podstawie takich objawów jak:

• duszność,
• trudności z oddychaniem,
• sinica (skóra, wargi, paznokcie lub błony śluzowe mogą przybierać niebieskawy albo szarawy odcień),
• zmiany w zachowaniu (niepokój, dezorientacja, zaburzenia koncentracji, pobudzenie, euforia),
• zmęczenie,
• bóle głowy,
• osłabienie mięśni,
• zaburzenia widzenia,
• kwasica metaboliczna,
• utrata przytomności.

Gdzie można stosować tlenoterapię?

Zasadniczo terapię tlenową można prowadzić nie tylko w szpitalu, ale także w warunkach domowych. Dostępne są różne metody tlenoterapii: z wykorzystaniem maski tlenowej lub kaniuli nosowej czy za pomocą rurki tlenowej albo koncentratora tlenu.

Metodę tlenoterapii dostosowuje się do stanu zdrowia pacjenta. Dodatkowo przy jej doborze pod uwagę trzeba wziąć możliwości wynikające z dostępu do konkretnej infrastruktury.

Tlenoterapia – skutki uboczne

Choć tlen jest niezbędny do wszelkich procesów fizjologicznych, jakie zachodzą w organizmie, to jego nadmiar może być szkodliwy dla zdrowia. Toksyczne działanie tlenu można zaobserwować nawet już po kilku godzinach oddychania 100% tlenem.

Skutki uboczne tlenoterapii 100% tlenem prowadzonej bez przerwy to:

• po ok. 6 godzinach – objawy zapalenia tchawicy i oskrzeli, suchość błony śluzowej i upośledzenie oczyszczania śluzowo-rzęskowego (zaczyna zalegać śluz, pojawiają się zmiany obturacyjne);
• po ok. 24 godzinach – występuje niedodma absorpcyjna płuc. Wypłukiwany jest azot, a w jego miejsce trafia tlen, który jest szybko absorbowany. Ponadto zapadają się pęcherzyki;
• po ok. 48 godzinach – następuje obrzęk płuc.

Toksyczne działanie tlenu

Czysty tlen podawany stale niekorzystnie działa na:

• mózg – rozwija się kwasica tkankowa, powodująca drgawki i stan padaczkowy;
• układ krążenia – zmniejsza się rzut systemowy i przepływ mózgowy (skurcz tętnic);
• erytrocyty – utleniają się białka błony komórkowej i występuje hemoliz

Dlatego właśnie terapia tlenem powinna być prowadzona pod ścisłą kontrolą lekarza.